Διαταραχές Ύπνου – Αίτια, Συμπτώματα, Αντιμετώπιση και Θεραπεία

Σε αυτό το άρθρο των Σημειώσεων ενός Ψυχίατρου της Θεσσαλονίκης θα μιλήσουμε για τις διαταραχές ύπνου.

Οι διαταραχές ύπνου είναι ιδιαίτερα συχνές, όπως ο καθένας από εμάς μπορεί να διαπιστώσει και από τον ευρύτερο κοινωνικό του κύκλο στη Θεσσαλονίκη. Οι ψυχίατροι υπολογίζουν ότι σχεδόν το 1/3 του πληθυσμού εμφανίζουν προβλήματα με τον ύπνο, ενώ λιγότεροι από τους μισούς θα αναζητήσουν βοήθεια. Οι δυσυπνίες αναφέρονται σε διαταραχές της ποιότητας, της ποσότητας και της χρονική κατανομής του ύπνου. Οι συχνότερες διαταραχές ύπνου είναι η αϋπνία και η υπερυπνία.

Η αϋπνία είναι η διαταραχή ύπνου που χαρακτηρίζεται από τη μη ικανοποιητική ποσότητα και ποιότητα του ύπνου. Το άτομο δυσκολεύεται να κοιμηθεί ή να διατηρήσει τον ύπνο του, ξυπνώντας μέσα στη νύχτα ή πολύ νωρίς το πρωί. Έτσι, ασχολείται πολύ με το πρόβλημά του και εκφράζει υπερβολικές ανησυχίες σχετικά με την αϋπνία και τις ενδεχόμενες συνέπειες στη λειτουργικότητα, τη συμπεριφορά και την υγεία του. Έχει διαπιστωθεί, εξάλλου, ότι ο κίνδυνος εμφάνισης κατάθλιψης είναι 4 φορές μεγαλύτερος στους πάσχοντες από αϋπνία, συγκριτικά με τους μη πάσχοντες. Ψυχιατρικά, η κλινική εικόνα κατά την κατάκλιση στη συγκεκριμένη διαταραχή ύπνου περιέχει άγχος, σωρεία σκέψεων, φόβο αποτυχίας επέλευσης ύπνου, αύξηση θερμοκρασίας και αύξηση καρδιακών παλμών.

Η υπερυπνία, αντίθετα, είναι η διαταραχή ύπνου που χαρακτηρίζεται από παρατεταμένο ύπνο, υπέρμετρη υπνηλία και υπερβολικά βαθύ ύπνο. Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι η ποιότητα του ύπνου είναι καλή, αφού το άτομο μπορεί να νιώθει κουρασμένο και να νυστάζει παρά τις πολλές ώρες που έχει κοιμηθεί.

Αίτια των Διαταραχών Ύπνου

Σύμφωνα με τα όσα αναφέρει η ψυχιατρική, και όπως διαπιστώνουμε οι ψυχίατροι και στη Θεσσαλονίκη, οι διαταραχές ύπνου –και συχνότερα η αϋπνία – μπορεί να προέλθουν από τα παρακάτω αίτια:

• Ψυχοπιεστικά γεγονότα: συμβάντα και καταστάσεις της καθημερινής ζωής που απασχολούν έντονα και πιέζουν ψυχολογικά το άτομο. Έτσι, τα σκέφτεται συνεχώς, ιδιαίτερα όταν πέφτει για ύπνο, με αποτέλεσμα να μην καταφέρνει να κοιμηθεί.
• Κατάθλιψη: πολλοί καταθλιπτικοί ασθενείς αναφέρουν προβλήματα επέλευσης και διατήρησης του ύπνου, ενώ συχνά είναι και τα επεισόδια πρώιμης αφύπνισης αλλά και υπερυπνίας.
• Μανία: κατά τη διάρκεια ενός μανιακού επεισοδίου, το άτομο μπορεί να μην κοιμάται για μέρες και, ωστόσο, να μην βιώνει την φυσιολογικά αναμενόμενη κόπωση.
• Αγχώδεις και φοβικές διαταραχές: πολλοί αγχώδεις ασθενείς ψυχιατρικά παρουσιάζουν αϋπνία και αγχώδεις αφυπνίσεις.
• Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή: η αϋπνία των ασθενών μπορεί να προκύπτει είτε λόγω ιδεοληψιών, είτε λόγω του υπερβολικού άγχους που προκαλούν.
• Κρίσεις πανικού: σχεδόν το 1/3 των ασθενών με διαταραχή πανικού υποφέρουν από νυχτερινές προσβολές πανικού.
• Σχιζοφρένεια: η αϋπνία εμφανίζεται σε πολλούς ασθενείς και συχνά αποτελεί ψυχιατρικά πρόδρομο σύμπτωμα ενός επερχόμενου ψυχωτικού επεισοδίου.
• Χρήση ψυχοδραστικών ουσιών
• Οργανικό ψυχοσύνδρομο
• Διαταραχές σωματοποίησης
• Διαταραχές προσαρμογής

Αντιμετώπιση και Θεραπεία των Διαταραχών Ύπνου

Στη ψυχιατρική αντιμετώπιση και θεραπεία των διαταραχών ύπνου γίνεται συνδυασμός φαρμακευτικής και ψυχοθεραπευτικής παρέμβασης. Η φαρμακοθεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει κατασταλτικά-υπναγωγά ή ψυχοδιεγερτικά φάρμακα (σε περιπτώσεις αϋπνίας και υπερυπνίας αντίστοιχα).

Με την ψυχοθεραπεία, το άτομο μαθαίνει να διαχειρίζεται τις ενοχλητικές σκέψεις που παρεμποδίζουν τον ύπνο, καθώς και πιθανές συναισθηματικές διαταραχές (άγχος, κατάθλιψη) που ευθύνονται για αυτό.

Ιδιαιτέρως χρήσιμη στην αντιμετώπιση και την θεραπεία των διαταραχών ύπνου είναι η εφαρμογή τεχνικών και τακτικών (που χρησιμοποιούνται από τους καλούς ψυχίατρους και στη Θεσσαλονίκη) οι οποίες χαρακτηρίζονται ως υγιεινή του ύπνου, όπως:

Ωράριο Ύπνου

Προσπαθήστε να πηγαίνετε για ύπνο την ίδια ώρα κάθε βράδυ και να σηκώνεστε την ίδια ώρα κάθε πρωί. Το σώμα και το μυαλό σας θα συνηθίσουν να απενεργοποιούνται σε μια καθορισμένη ώρα κάθε βράδυ μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα από την εφαρμογή του μέτρου. Αποφεύγετε τους ημερήσιους ύπνους (πλην ειδικών περιπτώσεων).

Συνθήκες Ύπνου

Μια βασική αρχή για να αντιμετωπίσετε τις διαταραχές ύπνου είναι ότι η κρεβατοκάμαρα χρησιμοποιείται μόνο για ύπνο και σεξ. Τηλεόραση, υπολογιστές, χώρος εργασίας εντός κρεβατοκάμαρας αντενδείκνυνται. Έτσι θα γίνει συνήθεια ο ύπνος σε αυτήν και όχι σε άλλους χώρους του σπιτιού, όπως ο καναπές. Φροντίστε για άνετες συνθήκες ύπνου. Αν και ενδέχεται να υπάρχουν μικρές διαφοροποιήσεις αναλόγως τον άνθρωπο, συνήθως την έναρξη του ύπνου ευνοούν: η ουδέτερη (ούτε κρύο ούτε ζέστη) θερμοκρασία, το σκοτάδι και η απουσία ήχων.

Δραστηριότητες

Για να αντιμετωπίσετε τις διαταραχές ύπνου, είναι χρήσιμο να αποφεύγετε λίγο πριν τον ύπνο δραστηριότητες που είναι απαιτητικές για το σώμα και το εγκέφαλο, όπως η εργασία. Επίσης, αντικαταστήστε την τηλεόραση ή/και τη χρήση υπολογιστή λίγο πριν ξαπλώσετε με το ραδιόφωνο ή το χαλαρωτικό διάβασμα. Η ακτινοβολία που τα πρώτα εκπέμπουν δρα ανασταλτικά στη νυχτερινή αύξηση της μελατονίνης, ορμόνης απαραίτητης για την έναρξη του ύπνου. Επιπροσθέτως ανασταλτικά στη βραδινή χαλάρωση δρα και η συσσώρευση πληροφοριών που προκαλούν στον εγκέφαλο τα δύο αυτά μέσα. Η σωματική άσκηση αργά το βράδυ (την οποία προτιμούν αρκετοί και στη Θεσσαλονίκη λόγω των ωραρίων εργασίας τους), μπορεί επίσης να δυσχεραίνει την έλευση του ύπνου στους περισσότερους ανθρώπους. Αντιθέτως, συνίσταται η σωματική άσκηση νωρίτερα κατά τη διάρκεια της ημέρας, η οποία συμβάλλει και στην αποφόρτιση του οργανισμού από το καθημερινό στρες.

Διατροφή

Για την αντιμετώπιση των διαταραχών ύπνου αντενδείκνυται η χρήση ουσιών όπως το αλκοόλ, οι οποίες δρουν στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Το αλκοόλ αποδεδειγμένα μειώνει την ποιότητα του ύπνου, επηρεάζοντας για παράδειγμα την αρχιτεκτονική του ή προκαλώντας ενδιάμεσες αφυπνίσεις, ενώ η υπερβολική του χρήση μπορεί να ευθύνεται και για σοβαρές διαταραχές ύπνου που χρήζουν ψυχιατρικής βοήθειας. Άλλες ουσίες που αποτελούν διεγερτικά και μπορούν να προκαλέσουν διαταραχές ύπνου είναι ο καφές και η νικοτίνη. Επιπλέον συνίσταται το βραδινό φαγητό να είναι ελαφρύ και να λαμβάνεται νωρίς (κάποιες ώρες πριν τη νυχτερινή κατάκλιση) καθώς η διαδικασία της χώνεψης ενός π.χ. έντονα λιπαρού ή πικάντικου γεύματος πριν τον ύπνο, αποτρέπει τη χαλάρωση του οργανισμού.

Άλλα

Όταν ο ύπνος δε δείχνει να έρχεται με τίποτα, δε βοηθά το να πιεζόμαστε και να παραμένουμε μάταια στο κρεβάτι. Ενδεχομένως το να σηκωθούμε και να απασχοληθούμε για λίγο με κάτι όχι ιδιαίτερα απαιτητικό θα μπορούσε να βοηθήσει ορισμένους. Για κάποιους, το χαλαρό διάβασμα πριν τον ύπνο είναι το κλειδί για την αντιμετώπιση των διαταραχών ύπνου. Επίσης, η μη οπτική επαφή με ρολόι παίζει το ρόλο της. Από εκει και πέρα, όπως κάθε καλός ψυχίατρος της Θεσσαλονίκης που ασχολείται με τη θεραπεία των διαταραχών ύπνου γνωρίζει, το να πεις σε κάποιον που δυσκολεύεται να κοιμηθεί π.χ. να αδειάσει το μυαλό του, ναι μεν μπορεί να φέρει αποτέλεσμα, η εφαρμογή του όμως στην πράξη δεν είναι συχνά εύκολη.
πίσω στις Σημειώσεις ενός Ψυχίατρου