Βουλιμία – Αίτια, Συμπτώματα, Αντιμετώπιση και Θεραπεία

Σε αυτό το άρθρο των Σημειώσεων ενός Ψυχίατρου της Θεσσαλονίκης θα μιλήσουμε για τη βουλιμία.

Η βουλιμία εμφανίζεται συνήθως στο τέλος της εφηβείας ή στην αρχή της ενηλικίωσης, και συχνά στο ιστορικό του ατόμου αναφέρεται αυξημένο βάρος ή παχυσαρκία.

Συχνά η βουλιμία αναπτύσσεται μετά από μία ψυχοπιεστική κατάσταση, δηλαδή μετά από μία δύσκολη εμπειρία που βιώνει ένας άνθρωπος. Μερικές φορές το πρόβλημα της βουλιμίας περνάει απαρατήρητο, γιατί το σωματικό βάρος του ατόμου μπορεί να παραμείνει κανονικό ή ακόμα και κάπως αυξημένο.

Αίτια της Βουλιμίας

Τα ακριβή αίτια της βουλιμίας δεν είναι γνωστά. Φαίνεται πως ψυχιατρικά είναι πολυπαραγοντικά κι εμπλέκουν τόσο την προσωπικότητα του ατόμου, την έκθεσή του στα πρότυπα των σύγχρονων δυτικών κοινωνιών (τα οποία ισχύουν και για την πόλη μας τη Θεσσαλονίκη) αναφορικά με την κομψότητα και την ομορφιά, αλλά και μια μικρή γενετική συνδρομή. Αν εξετάσουμε τη σχέση του παιδιού κι αργότερα του εφήβου με τη διατροφή του, θα δούμε πως συχνά το άτομο με βουλιμία δέχεται αντικρουόμενα μηνύματα αναφορικά με το φαγητό κατά τη διάρκεια της ζωής του.

Επίσης, το βουλιμικό επεισόδιο λειτουργεί και σαν ένας τρόπος απόσπασης του ατόμου από το περιβάλλον του, θυμίζοντας συμπεριφορές εξάρτησης κατά τις οποίες μια ουσία (π.χ. αλκοόλ), ή μια συμπεριφορά (π.χ. τζόγος) έχουν την ιδιότητα να μπλοκάρουν ανεπιθύμητες σκέψεις και αισθήματα, με αποτέλεσμα όλη η προσοχή του ατόμου να είναι στραμμένη σε αυτά. Κατά αυτήν την έννοια, το βουλιμικό επεισόδιο εξυπηρετεί ψυχιατρικά το άτομο να αποφεύγει αβάσταχτα συναισθήματα άγχους, απώλειας ελέγχου και δυστυχίας. Συναισθήματα βέβαια που δεν εξαλείφονται, απλά αναβάλλονται και γιγαντώνονται με το πέρας του βουλιμικού επεισοδίου.

Συμπτώματα της Βουλιμίας

Η βουλιμία είναι μία διατροφική διαταραχή και αναφέρεται στην υπερβολική κατανάλωση τροφής, μέχρι του σημείου του υπερβολικού κορεσμού. Τυπικά χαρακτηριστικά ενός επεισοδίου βουλιμίας είναι η υπερφαγία που συχνά συνοδεύεται από την αίσθηση απώλειας ελέγχου και τη γρήγορη κατανάλωση απαγορευμένων ή παχυντικών τροφών, η οποία συχνά γίνεται με μηχανικό τρόπο.

Σε κάθε περίπτωση, αυτό που είναι σημαντικό είναι ότι οι βουλιμικές συμπεριφορές αυτού του τύπου σχετίζονται συνήθως με τις υπερβολικές προσδοκίες του ατόμου για έλεγχο του σωματικού του βάρους καθώς και με το γεγονός ότι το φαγητό είναι δυνατόν να αποκτήσει το χαρακτήρα μιας δραστηριότητας που προσφέρει ευχαρίστηση και παρηγοριά, και υπό αυτήν την έννοια έχουν ψυχολογική χροιά. Είναι προφανές ότι σε αυτήν την περίπτωση δεν μιλάμε για την φυσιολογική, ανθρώπινη ευχαρίστηση του καλού φαγητού που παρατηρεί κάποιος στις ταβέρνες της Θεσσαλονίκης.

Το ψυχιατρικό πρόβλημα με τη βουλιμία συνίσταται στη σημασία που έχει το βάρος του ατόμου για το ίδιο και όχι σε αυτό καθαυτό το βάρος. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι η αυτοπεποίθηση του ατόμου αρχίζει να εξαρτάται σχεδόν αποκλειστικά από το βάρος του και η σκέψη του περιστρέφεται σχεδόν αποκλειστικά γύρω από θέματα βάρους. Από εκεί και πέρα είναι απολύτως αναμενόμενο να οδηγηθεί το άτομο σε ακραίες αντιρροπιστικές συμπεριφορές για τον έλεγχο του βάρους του σώματος, όπως π.χ. το να γυμνάζεται υπερβολικά και να μην τρώει καθόλου, αυτό-προκαλούμενοι  έμετοι, χρήση νόμιμων ή παράνομων κατασταλτικών της όρεξης, χρήση καθαρτικών ή διουρητικών φαρμάκων. Αυτά μπορεί να συνοδεύονται από διαταραχές της εμμήνου ρύσεως, βλάβες των δοντιών λόγω των εμέτων, μεγάλες διακυμάνσεις του σωματικού βάρους. Επίσης εκδηλώνονται σημαντικές διαταραχές στη συμπεριφορά του ατόμου όπως μυστικοπάθεια, μοναχικότητα και απομόνωση, εκδραματίσεις.

 Ωστόσο, είναι αδύνατον το σώμα να ανεχτεί για μεγάλο διάστημα μία τέτοια μεταχείριση και έτσι το άτομο οδηγείται αναπόφευκτα στα “ξεσπάσματα βουλιμίας“. Αυτά με τη σειρά τους αποτελούν το ερέθισμα για ακόμη πιο έντονες και ακραίες συμπεριφορές ελέγχου του βάρους, οι οποίες οδηγούν σε νέα ξεσπάσματα κοκ.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό είναι ότι το άτομο με βουλιμία πιστεύει ότι και οι άλλοι άνθρωποι (ερωτικοί σύντροφοι, κοινωνικές επαφές) μοιράζονται την παραποιημένη ψυχιατρικά εικόνα που έχει το ίδιο για το σώμα του. Εδώ παρατηρείται ένα άλλο χαρακτηριστικό των παραποιημένων αντιλήψεων, δηλαδή η ικανότητά τους να επιβιώνουν ακόμη και σε πείσμα των δεδομένων της πραγματικότητας. Αντί οι ερωτικοί σύντροφοι, που προσεγγίζουν το άτομο, να το κάνουν να θέσει σε αμφισβήτηση τη βεβαιότητά ότι έχει πρόβλημα με το βάρος, αυτό που συμβαίνει είναι ότι ουσιαστικά θέτει το άτομο υπό αμφισβήτηση τα αισθητικά κριτήρια των άλλων.

Αντιμετώπιση και Θεραπεία της Βουλιμίας

Όπως όλοι οι καλοί ψυχίατροι γνωρίζουμε, είναι δυνατόν να απαλλαγεί κανείς εντελώς από ένα τέτοιο πρόβλημα διατροφής. Στην περίπτωση της βουλιμίας είναι ιδιαίτερα χρήσιμη η συνεργασία με κάποιον ειδικό. Σίγουρα δεν “πρέπει” να πάρει κανείς φάρμακα. Σε κάποιες περιπτώσεις χορηγούνται συγκεκριμένα είδη αντικαταθλιπτικών φαρμάκων, κυρίως όταν συνυπάρχει καταθλιπτική διάθεση. Το βέβαιο, όμως, είναι ότι δύσκολα απαλλάσσεται κανείς από το πρόβλημα μόνο με φαρμακευτική αγωγή. Θα χρειαστεί να υπάρχει και κάποια ψυχοθεραπευτική συνεργασία, όπου θα διερευνηθούν οι διατροφικές συνήθειες, οι λόγοι που ώθησαν σε αυτήν την αντίδραση κλπ.

Βεβαίως, σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να πάρει κανείς φάρμακα χωρίς να απευθυνθεί πρώτα σε έναν ψυχίατρο, ο οποίος θα πρέπει να παρακολουθεί το άτομο σε όλο το διάστημα της χρήσης τους.  Αυτό που είναι σημαντικό να έχει κανείς υπόψη είναι ότι τελικός σκοπός της αντιμετώπισης και θεραπείας της βουλιμίας είναι ακριβώς το να αναθεωρήσει κανείς τον τρόπο που βλέπει τον εαυτό του και το φαγητό, και όχι να προσπαθεί να ζει “φυσιολογικά” εις πείσμα του τρόπου με τον οποίο βλέπει τα πράγματα. Για την ψυχιατρικά κρίσιμη αυτή αλλαγή στάσης, η οικογένεια του ασθενούς παίζει συχνά σημαντικό ρόλο, ειδικά σε πόλεις όπως η Θεσσαλονίκη, όπου οι οικογενειακοί δεσμοί εξακολουθούν να είναι ισχυροί.

Η πρώτη προτεραιότητα σε κάθε προσπάθεια θεραπείας της βουλιμίας είναι η επιστροφή σε ένα κανονικό τρόπο διατροφής και ζωής, προκειμένου το άτομο να διαφυλάξει τον εαυτό του από τα προβλήματα υγείας που σχετίζονται με τις διαταραχές διατροφής, αλλά και για να διαπιστώσει από προσωπική εμπειρία ότι κάποιες απόψεις που είχε σχετικά με τον τρόπο διατροφής, το βάρος που θα έπαιρνε αν διατρεφόταν κανονικά κλπ, δεν ισχύουν.

Ωστόσο, ο τελικός σκοπός της θεραπείας της βουλιμίας είναι να νιώσει κανείς καλά με τον εαυτό του και το βάρος του, και παράλληλα να αποκτήσει τη βεβαιότητα ότι οι αλλαγές που επιτεύχθηκαν είναι σταθερές και ότι δεν πρόκειται να υπάρξει επιστροφή σε παλαιότερα πρότυπα συμπεριφοράς.
πίσω στις Σημειώσεις ενός Ψυχίατρου