Άνοια – Αίτια, Συμπτώματα, Αντιμετώπιση και Θεραπεία

Σε αυτό το άρθρο των Σημειώσεων ενός Ψυχίατρου της Θεσσαλονίκης θα αναφέρουμε χρήσιμες πληροφορίες για την άνοια.

Η άνοια (α στερητικό + νους, απώλεια του νου), ήρθε στο προσκήνιο στις αναπτυγμένες χώρες λόγω της αύξησης του προσδόκιμου επιβίωσης. Η πιο συχνή μορφή άνοιας είναι η νόσος Αλτσχάιμερ που αποτελεί ένα μείζον ψυχιατρικό (και γενικότερα ιατρικό), κοινωνικό και οικονομοτεχνικό πρόβλημα, το οποίο δυστυχώς συχνά παρατηρείται και στην πόλη μας τη Θεσσαλονίκη.

Στην Ευρώπη οι ανοϊκοί ασθενείς είναι σήμερα γύρω στα 10 εκατομμύρια και στην Ελλάδα περίπου 200.000. Αυτό σημαίνει ότι, βάσει των ψυχιατρικών στατιστικών, στη Θεσσαλονίκη υπάρχουν περισσότεροι από 20.000 ασθενείς με άνοια.

Μια συχνή παρανόηση που σχετίζεται με την άνοια είναι ότι η έκπτωση των νοητικών ικανοτήτων αποτελεί τμήμα της φυσιολογικής διαδικασίας της γήρανσης. Είναι σήμερα γνωστό ότι αυτό δεν είναι σωστό: Όσο μεγαλώνουμε, ορισμένοι από εμάς θα νοσήσουν και ορισμένοι δε θα νοσήσουν από άνοια. Ωστόσο ο κίνδυνος για ανάπτυξη άνοιας αυξάνεται με τη γήρανση και η νόσος είναι εξαιρετικά συχνή στις μεγάλες ηλικίες.

Ψυχιατρικά, ως άνοια θεωρείται η παθολογική κατάσταση η οποία χαρακτηρίζεται από επίκτητη και σοβαρή έκπτωση των νοητικών λειτουργιών που προκαλείται από την βλάβη του εγκεφάλου από διάφορα αίτια. Με βάση τον ορισμό του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ο οποίος χρησιμοποιείται διεθνώς στην κλινική  πράξη, η έκπτωση αυτή των νοητικών λειτουργιών πρέπει να συνδυάζει διαταραχή της μνήμης και μιας τουλάχιστον από τις άλλες νοητικές λειτουργίες (δηλ. να συνυπάρχει αφασία, απραξία, αγνωσία ή διαταραχή των μετωπιαίων-επιτελικών λειτουργιών). Πρέπει δε να είναι τέτοιας βαρύτητας ώστε να διαταράσσει την λειτουργικότητα του ασθενούς στην κοινωνική και επαγγελματική του ζωή.

Η άνοια αποτελεί μία χρόνια κατάσταση και, βάσει και των ψυχιατρικών παρατηρήσεων και στη Θεσσαλονίκη, απαραίτητες προϋποθέσεις για να χαρακτηρισθεί ένας ασθενής ως ανοϊκός, είναι: α) η νοητική του έκπτωση να μην συμβαίνει στα πλαίσια μιας οξείας διαταραχής των νοητικών του λειτουργιών (οπότε πρόκειται για οξεία συγχυτική κατάσταση) ή μιας σοβαρής κατάθλιψης και β) να συνυπάρχει έκπτωση στην καθημερινή λειτουργικότητά του.

Η άνοια συνήθως είναι εκφυλιστική. Αυτό σημαίνει ότι η ασθένεια εξαπλώνεται σταδιακά μέσα στον εγκέφαλο και τα συμπτώματα του ατόμου χειροτερεύουν με την πάροδο του χρόνου.

Αίτια της Άνοιας

Υπάρχουν πολλές διαφορετικές ασθένειες που μπορούν να προκαλέσουν άνοια. Στις περισσότερες περιπτώσεις η αιτία που οι άνθρωποι παρουσιάζουν άνοια είναι άγνωστη.

Μορφές και Συμπτώματα της Άνοιας

Μερικές από τις πιο συνηθισμένες μορφές άνοιας είναι:

Νόσος Αλτσχάιμερ

Η νόσος Αλτσχάιμερ, η οποία συχνά παρατηρείται και στην πόλη μας τη Θεσσαλονίκη, είναι η συνηθέστερη μορφή άνοιας και αποτελεί περίπου τα δύο τρίτα όλων των περιπτώσεων. Βάσει των ψυχιατρικών συμπτωμάτων της, η νόσος προκαλεί μια σταδιακή μείωση των γνωστικών ικανοτήτων που συχνά αρχίζει με την απώλεια της μνήμης.

Αγγειακή άνοια

Η αγγειακή άνοια είναι η γνωστική δυσλειτουργία που προκαλείται από βλάβη στα αιμοφόρα αγγεία του εγκεφάλου. Μπορεί να προκληθεί από ένα και μόνο εγκεφαλικό επεισόδιο, ή από πολλά μίνι εγκεφαλικά επεισόδια που συμβαίνουν με την πάροδο του χρόνου.

Νόσος με Λιούη σώματα

Η νόσος με Λιούη σώματα χαρακτηρίζεται από την παρουσία σωμάτων Λιούη στον εγκέφαλο. Βάσει της ψυχιατρικής συμπτωματολογίας, τα άτομα με τη νόσο αυτή μπορεί να εμφανίσουν μεγάλες διακυμάνσεις στην προσοχή και στη σκέψη. Μπορεί να αλλάξουν από σχεδόν φυσιολογική απόδοση σε σοβαρή σύγχυση μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Υπάρχει ένας αριθμός παθήσεων που παρουσιάζουν συμπτώματα παρόμοια με αυτά της άνοιας. Αυτά περιλαμβάνουν ορισμένες ελλείψεις βιταμινών και ορμονών, κατάθλιψη, επιδράσεις φαρμάκων, λοιμώξεις και όγκοι εγκεφάλου. Είναι σημαντικό να γίνει ιατρική διάγνωση στο αρχικό στάδιο, όταν πρωτοεμφανίζονται τα συμπτώματα, για να εξασφαλιστεί ότι το άτομο που έχει μια θεραπεύσιμη πάθηση θα διαγνωστεί και θα αντιμετωπιστεί σωστά.

Όπως δείχνουν οι ψυχιατρικές παρατηρήσεις και στη Θεσσαλονίκη, οι αρχικές ενδείξεις της άνοιας μπορεί να είναι ανεπαίσθητες και αόριστες και μπορεί να μην είναι άμεσα φανερές. Μερικά συνηθισμένα συμπτώματα της άνοιας μπορεί να είναι:

• Προοδευτική και συχνή απώλεια μνήμης
• Σύγχυση
• Αλλαγή προσωπικότητας
• Απάθεια και απόσυρση
• Απώλεια της ικανότητας του ασθενούς να εκτελεί καθημερινά πράγματα

Αντιμετώπιση και Θεραπεία της Άνοιας

Δυστυχώς δεν υπάρχει οριστική και αιτιολογική θεραπεία στις ανοϊκές διαταραχές. Η αντιμετώπιση και η θεραπεία της άνοιας είναι ανακουφιστική και συμπτωματική.

Στα πλαίσια της θεραπείας, χρησιμοποιούνται αντιανοϊκοί παράγοντες (αναστολείς χολινεστεράσης και μεμαντίνη), οι οποίοι προσφέρουν μια ανακούφιση και καθυστέρηση στην εκδήλωση των διαταραχών μνήμης. Οι ψυχίατροι επίσης χρησιμοποιούμε αντικαταθλιπτικά και νευροληπτικά για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης και των διαταραχών συμπεριφοράς.

Τέλος, πολύ σημαντικό μέρος της αντιμετώπισης της άνοιας, έτσι όπως εφαρμόζεται και από του καλούς ψυχίατρους στη Θεσσαλονίκη, αποτελεί και η “εκπαίδευση” των φροντιστών των ασθενών, στη διαμόρφωση μιας συμπεριφοράς και ενός περιβάλλοντος που θα είναι βοηθητικά για το άτομο που πάσχει από άνοια.
πίσω στις Σημειώσεις ενός Ψυχίατρου