Διπολική Διαταραχή
Διπολική Διαταραχή ή Μανιοκατάθλιψη – Αίτια, Συμπτώματα, Αντιμετώπιση και Θεραπεία
Σε αυτό το άρθρο των Σημειώσεων ενός Ψυχίατρου της Θεσσαλονίκης θα μελετήσουμε την διπολική διαταραχή ή μανιοκατάθλιψη.
Η διπολική διαταραχή, ή αλλιώς μανιοκατάθλιψη, είναι μια ψυχιατρική ασθένεια, η οποία χαρακτηρίζεται από επεισόδια (φάσεις) μανίας και κατάθλιψης, καθώς επίσης και πολλές φορές ψυχωτικά συμπτώματα.
Βάσει των ψυχιατρικών στατιστικών, τα οποία ισχύουν και για τη Θεσσαλονίκη, η συχνότητα της διπολικής διαταραχής ή μανιοκατάθλιψης στο γενικό πληθυσμό είναι σχετικά μικρή (1% ή 1 στους 100) αλλά πιο ελαφριές εκφάνσεις της ασθένειας (όπως η κυκλοθυμία) υπολογίζεται να έχουν πολύ υψηλότερη συχνότητα (5%).
Αίτια της Διπολικής Διαταραχής ή Μανιοκατάθλιψης
Μέχρι στιγμής, δεν έχει απομονωθεί ένας συγκεκριμένος ψυχιατρικός αιτιολογικός παράγοντας για τη διπολική διαταραχή. Αντιθέτως, ένας μεγάλος αριθμός παραγόντων-αιτιών θεωρείται ότι συμβάλλει στην ανάπτυξη της διπολικής διαταραχής.
Είναι γεγονός ότι η νόσος έχει βιολογικό υπόβαθρο. Μία σαφής ένδειξη για αυτό αποτελεί η τεκμηριωμένη κληρονομική της βάση. Η διπολική διαταραχή φαίνεται σε κάποιες οικογένειες να εμφανίζεται με μεγαλύτερη συχνότητα. Πιθανώς να υπάρχει μια καθορισμένη προδιάθεση στα γονίδιά μας, η οποία ερμηνεύει και το γεγονός ότι κάποια άτομα είναι πιο ευάλωτα σε ορισμένους περιβαλλοντικούς παράγοντες. Τα στρεσογόνα γεγονότα και οι ψυχοπιεστικοί περιβαλλοντικοί παράγοντες – τα οποία είναι παρόντα και σε μία μεγάλη πόλη όπως η Θεσσαλονίκη – διαδραματίζουν περισσότερο ευοδωτικό ή εκλυτικό, παρά αιτιολογικό ρόλο στην εκδήλωση της διπολικής διαταραχής.
Η διάγνωση της διπολικής διαταραχής γίνεται από ειδικευμένο ψυχίατρο ή κλινικό ψυχολόγο. Ακόμα δεν υπάρχουν εργαστηριακές / βιολογικές εξετάσεις που να μπορούν να κάνουν σωστή διάγνωση. Η διάγνωση βασίζεται στην εξέταση του ιστορικού του ασθενή (ή στην παρούσα κατάστασή του) και κοιτάει ψυχιατρική συμπτωματολογία σε τρία επίπεδα:
- Συναίσθημα (τι αναφέρει ότι αισθάνεται ο ασθενής)
- Σκέψη (τι και πως σκέφτεται)
- Συμπεριφορά (τι κάνει και πως συμπεριφέρεται).
Ειδικά όσον αφορά την διπολική διαταραχή ή μανιοκατάθλιψη, είναι σημαντικό ο ασθενής και η συμπεριφορά του να εξεταστούν μέσα από την πάροδο του χρόνου και όχι βάσει απλής παρατήρησης μίας άσχημης περιόδου.
Η διπολική διαταραχή μπορεί να ξεκινήσει είτε με ένα καταθλιπτικό επεισόδιο, είτε με ένα επεισόδιο μανίας. Όποιο από τα δύο και αν συμβεί, τις περισσότερες φορές τα πρώτα συμπτώματα εμφανίζονται σταδιακά.
Διπολική Διαταραχή ή Μανιοκατάθλιψη – Τα συμπτώματα της κατάθλιψης
Η διαφορά ανάμεσα στη φυσιολογική θλίψη και στη νόσο κατάθλιψη έγκειται στο πλήθος των συμπτωμάτων, την ένταση, τη σοβαρότητα και τη διάρκειά τους. Προκειμένου να θέσουν τη διάγνωση της κατάθλιψης, οι ψυχίατροι θεωρούν ότι το άτομο πρέπει να εμφανίζει τουλάχιστον πέντε από τα συμπτώματα που παρατίθενται παρακάτω, τις περισσότερες ώρες της ημέρας, για τουλάχιστον δύο εβδομάδες και σχεδόν σε καθημερινή βάση.
Στη φάση ενός καταθλιπτικού επεισοδίου ένα άτομο μπορεί να εμφανίσει :
– Καταθλιπτική διάθεση, με ή χωρίς άγχος
– Αίσθημα κενού
– Απαισιοδοξία ή απελπισία και αίσθημα αβοηθησίας
– Ιδέες ενοχής & αναξιότητας
– Απώλεια των ενδιαφερόντων και αδυναμία άντλησης ικανοποίησης από τη συμμετοχή σε δραστηριότητες που ήταν προηγουμένως ευχάριστες
– Μείωση της ενεργητικότητας, εύκολη κόπωση
– Δυσκολία στη συγκέντρωση, τη μνήμη και στη δυνατότητα λήψης αποφάσεων
– Ανησυχία ή ευερεθιστότητα
– Διαταραχές του ύπνου
– Διαταραχές της όρεξης
– Μείωση της σεξουαλικής διάθεσης
– Σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονίας και συχνά απόπειρες αυτοκτονίας
Διπολική Διαταραχή ή Μανιοκατάθλιψη – Τα συμπτώματα της μανίας
Στη διπολική διαταραχή ή μανιοκατάθλιψη, στον αντίθετο πόλο της κατάθλιψης βρίσκεται η μανία. Η ευφορία, που είναι το χαρακτηριστικό συναίσθημα στη φάση της μανίας, ξεπερνά τα όρια του φυσιολογικού και γίνεται παθολογική. Ψυχιατρικά, μιλάμε για μανία όταν τουλάχιστον τρία από τα παρακάτω συμπτώματα εκδηλώνονται ταυτόχρονα, συνοδευόμενα από ευφορική ή ευερέθιστη διάθεση, και είναι παρόντα κατά το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, σχεδόν κάθε ημέρα και για διάστημα μεγαλύτερο της μίας εβδομάδας.
Στη φάση ενός μανιακού επεισοδίου ένα άτομο μπορεί να εμφανίσει:
– Υπερβολικά ευφορική διάθεση, υπεραισιοδοξία
– Έντονη δραστηριότητα
– Εκνευρισμό, ανησυχία, ευερεθιστότητα
– Παρορμητική ή επιθετική συμπεριφορά
– Γρήγορη και συχνά ανοργάνωτη σκέψη και ομιλία
– Διάσπαση προσοχής και αδυναμία συγκέντρωσης
– Μειωμένη ανάγκη για ύπνο
– Υπερεκτίμηση δυνάμεων και ικανοτήτων, ιδέες μεγαλείου
– Περιορισμένη κριτική ικανότητα, που επηρεάζει την επαφή του με την πραγματικότητα
– Έντονα υπερκαταναλωτική συμπεριφορά, αλόγιστες οικονομικές δαπάνες
– Σεξουαλική υπερδραστηριότητα
– Κατάχρηση ουσιών
– Αδυναμία κατανόησης του νοσηρού της κατάστασης
Δεν υπάρχει καμία σαφής συναίνεση μεταξύ των ψυχιάτρων και των λοιπών επιστημόνων ως προς το πόσοι τύποι της διπολικής διαταραχής υπάρχουν. Ωστόσο τα διαγνωστικά εγχειρίδια αναφέρουν ότι η διπολική διαταραχή είναι αντιληπτή ως ένα φάσμα διαταραχών που συμβαίνουν σε ένα συνεχές.
Οι πλέον κοινά αποδεκτοί και αναγνωρίσιμοι υποτύποι είναι :
Διπολική Διαταραχή Τύπου 1 (Bipolar I)
Ο πιο κλασικός και γνωστός τύπος. Χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη ενός και μόνο Μανιακού επεισοδίου. Ο ασθενής μπορεί ψυχιατρικά να παρουσιάσει και καταθλιπτικά και υπομανιακά επεισόδια καθώς και ψυχωτικά συμπτώματα.
2. Διπολική Διαταραχή Τύπου 2 (Bipolar II)
Ο λιγότερος γνωστός και καμιά φορά λανθασμένα θεωρημένος πιο “ελαφρύς” τύπος διπολικής διαταραχής. Χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη ενός τουλάχιστον υπομανιακού επεισοδίου (ελαφριά μανία χωρίς νοσηλεία ή πρόβλημα λειτουργίας) και κυρίως καταθλιπτικών επεισοδίων. Ο ασθενής συνήθως ψυχιατρικά παρουσιάζει καταθλιπτικά επεισόδια και είναι πολύ εύκολο να γίνει λανθασμένη διάγνωση μονοπολικής κατάθλιψης (απλής κατάθλιψης).
- Κυκλοθυμία
Ένα ιστορικό υπομανιακών επεισοδίων με περιόδους κατάθλιψης που δεν πληρούν τα κριτήρια για μείζονα καταθλιπτικά επεισόδια. Ψυχιατρικά, υπάρχει μια ήπια κυκλική αλλαγή της διάθεσης, η οποία φαίνεται στον παρατηρητή ως στοιχείο της προσωπικότητας και εμποδίζει την ομαλή κοινωνική και διαπροσωπική λειτουργία του ασθενούς. Όπως αναφέραμε και στην αρχή του άρθρου, η κυκλοθυμία είναι με διαφορά η πιο συχνή μορφή της διπολικής διαταραχής, όπως επιβεβαιώνουν και οι παρατηρήσεις των ψυχίατρων στη Θεσσαλονίκη.
Διπολική Διαταραχή ή Μανιοκατάθλιψη – Θεραπευτική Αντιμετώπιση
Στην αντιμετώπιση της διπολικής διαταραχής ή μανιοκατάθλιψης, ο δρόμος προς την πλήρη και οριστική θεραπεία δεν είναι εύκολος. Υπάρχουν όμως αρκετοί τρόποι που μπορούν να βοηθήσουν το άτομο με διπολική διαταραχή όχι μόνο να βελτιώσει την κατάσταση του, αλλά και να διατηρηθεί σε αυτή την καλή κατάσταση. Κανείς από αυτούς δεν είναι αποτελεσματικός στο 100% των περιπτώσεων. Ωστόσο, οι πιθανότητες για επιτυχή θεραπευτική αντιμετώπιση αυξάνουν όταν ακολουθείται ο κατάλληλος για το κάθε άτομο θεραπευτικός συνδυασμός.
Φαρμακευτική αγωγή
Τα φάρμακα αποτελούν το θεμελιώδη λίθο στη θεραπεία της διπολικής διαταραχής. Ψυχιατρικές μελέτες των τελευταίων 20 ετών έχουν δείξει ότι τα άτομα που λαμβάνουν τα κατάλληλα φάρμακα παραμένουν καλά για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, συγκρινόμενα με εκείνα που δεν παίρνουν φάρμακα.
Στόχος της φαρμακευτικής αγωγής είναι η αντιμετώπιση των οξέων συμπτωμάτων και η πρόληψη των υποτροπών. Η φαρμακευτική αγωγή για τη διπολική διαταραχή βρίσκεται ακόμη σε φάση πλήρους εξέλιξης. Η θεραπευτική λογική συνίσταται στον έλεγχο του ενός πόλου της διαταραχής χωρίς την επιδείνωση του άλλου, τον έλεγχο π.χ. των καταθλιπτικών συμπτωμάτων χωρίς να πυροδοτηθούν τα συμπτώματα της μανίας, και την επιμήκυνση του χρονικού διαστήματος που ο ασθενής εμφανίζει φυσιολογική διάθεση.
Οι σταθεροποιητές της διάθεσης είναι φάρμακα που διασφαλίζουν ότι η διάθεση του ατόμου όχι μόνο θα γίνει αλλά και θα παραμείνει φυσιολογική. Το λίθιο είναι ο πιο παλιός και διαδεδομένος σταθεροποιητης. Κάποιες άλλες ουσίες, που αρχικά προορίζονταν για τη θεραπεία της επιληψίας, βρέθηκε στη συνέχεια ότι μπορούν να δράσουν και ως σταθεροποιητικά της διάθεσης για τη θεραπεία της διπολικής διαταραχής. Τα σταθεροποιητικά της διάθεσης χρησιμοποιούνται στη θεραπεία της οξείας μανίας, αλλά κυρίως στη σταθεροποίηση της διάθεσης και την πρόληψη μελλοντικών υποτροπών.
Τα νεότερα (άτυπα) αντιψυχωσικά χρησιμοποιούνται επίσης ως σταθεροποιητές της διάθεσης για την αντιμετώπιση και τη θεραπεία της διπολικής διαταραχής ή μανιοκατάθλιψης και στη Θεσσαλονίκη. Σε πλήρη εξέλιξη βρίσκονται συνεχιζόμενες ψυχιατρικές έρευνες, που διερευνούν αυτές τις νέες θεραπευτικές δυνατότητες. Όλα τα προαναφερθέντα φάρμακα δε διαφέρουν μόνο στην αποτελεσματικότητά τους, αλλά και στις ανεπιθύμητες ενέργειές τους.
Εκτός από τη φαρμακευτική αντιμετώπιση, οι ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις συμπληρωματικά στη φαρμακευτική αγωγή, όταν χρησιμοποιούνται κατάλληλα από έναν καλό ψυχίατρο, μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στην αντιμετώπιση και τη θεραπεία της διπολικής διαταραχής ή μανιοκατάθλιψης, παρέχοντας στήριξη και εκπαίδευση στα άτομα με διπολική διαταραχή και στις οικογένειές τους.
πίσω στις Σημειώσεις ενός Ψυχίατρου
